Dahilde İşleme Rejimi; Gözetim ve İmha
Eşyanın Gümrük Gözetiminde Kalması
Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyalar, Gümrük Kanunu’nun 36. maddesi uyarınca giriş anından itibaren gümrük gözetimi altına alınır. Bu eşyalar, geçerli hükümlere uygun bir şekilde gümrük idareleri tarafından denetlenirler.
Söz konusu eşyaların gümrük statüleri belirlenene kadar veya serbest dolaşımda olmayan eşyalar için Gümrük Kanununun 77. maddesine dayalı istisna hükümleri uygulanana kadar, gümrük gözetimi altında tutulurlar. Gümrük statüleri değiştirilir, serbest bölgeye giriş yapılır veya 163 ve 164. maddelere göre yeniden ihraç veya imha edilene kadar bu eşyalar gümrük gözetimi altında kalmaya devam ederler.
Eşyanın İmhası ve İmhasına İlişkin Masraflar
Gümrük Kanunu’nun 165. maddesi uyarınca, eşyanın imhası, Gümrük Müsteşarlığı tarafından belirlenen istisnai durumlar dışında önceden gümrük idarelerine bildirilmelidir. Gümrük Müsteşarlığı, ticaret politikası önlemleri dahil olmak üzere eşyanın ihracatı veya yeniden ihracatıyla ilgili işlemlerin veya önlemlerin gerektirdiği durumlarda, yeniden ihracatı yasaklayabilir. Eğer Türkiye Gümrük Bölgesi’nde bulunan ekonomik etkisi olan bir gümrük rejimine tabi tutulan eşyanın yeniden ihraç edilmesi gerekiyorsa, 58 ila 71. maddeler arasında belirtilen kurallara uygun bir gümrük beyannamesi sunulmalıdır. Bu tür durumlarda, 150. madde kapsamındaki belirli hükümler de uygulanır.
Gümrük Kanunu’nun 53. maddesi, gümrük idarelerine, gerektiğinde gümrüğe sunulan eşyayı imha etme yetkisi verir. Bu durumda gümrük idareleri eşya sahibini bilgilendirir ve imha edilen eşyanın maliyetleri eşya sahibinden tahsil edilir.
Gümrük Kanunu’nun 164. maddesi ise, serbest dolaşımda olmayan eşyanın Hazineye hiçbir mali yük getirmeyecek şekilde gümrük idaresi gözetiminde imha edilmesini veya gümrüğe terk edilmesini mümkün kılar. İmha sonucu ortaya çıkan artık ve atıklar, serbest dolaşımda olmayan eşyaya uygun bir işlem veya kullanım uygulanabilir. Bu artık ve atıklar, 36. maddeye göre belirlenen işlemler tamamlanana kadar gümrük gözetimi altında tutulur.
İmha Sırasında Ortaya Çıkan Hurda Atık ve Döküntülerin Serbest Dolaşıma Sokulması Halinde Faiz Uygulaması
Eğer bir ürün geçici ithalat rejimi ya da dahilde işleme rejiminde işlem görmüşse ve bu ürün için gümrük yükümlülüğü doğmuşsa, ithalat vergilerine ek olarak, yasal düzenlemeler uyarınca belirlenen bir gecikme zammı oranında faiz tahsil edilir.
Bu kuralın uygulanacağı özel durumlar:
- Gümrük yükümlülüğünün yasanın 194. maddesi uyarınca doğması durumunda.
- İmha işlemi sırasında ortaya çıkan hurda, atık ve döküntülerin, yasanın 164. maddesi çerçevesinde serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde.
- Yasanın 359. maddesinde bahsedilen işlem görmüş ikincil ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması durumunda.
- Eşyanın ithalat vergileri henüz geri ödenmemiş veya iptal edilmemişken, yasanın 121. maddesinin dördüncü fıkrasına göre yapılan serbest dolaşıma giriş başvurusunun sonucunda gümrük yükümlülüğünün doğması halinde.
- Teminatın nakit olarak alınmış olması durumunda.
Kuralın Uygulanmayacağı Özel Durumlar:
- Yasanın 181. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca, ithalat vergilerine tabi olan eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyetle geçici ithali sırasında, %3 üzerinden kesin olarak alınan ithalat vergilerinin tahsil edildiği kısımlar ve yasanın 131. maddesi uyarınca, Bakanlar Kurulu Kararı ile ithalat vergilerinden tam muafiyetle geçici ithal olarak getirilen taşıtlar, konteynerler, paletler, yolcular tarafından ithal edilen kişisel eşya ve sportif amaçlı eşya, ses, görüntü veya veri taşıyan eşya, turistik reklam malzemesi, sergilenmek veya satılmak amacıyla getirilen eşya, doğal afetlerde gönderilen yardım malzemesi, sanat eserleri, antika eşya ve mücevherat, tip onayı için getirilen eşyaların serbest dolaşıma girişi esnasında doğan gümrük yükümlülüğü durumlarında bu kural uygulanmaz.
İmha ve Terk
- Gümrük İdaresine Beyanname İptali ve Yeni Rejim Talebi: Gümrük yasasının 64. maddesine göre, bir kişi, eşyanın yanlışlıkla veya artık uygun olmayan bir gümrük rejimine tabi tutulduğunu belgeleyebilirse, gümrük idaresi, mevcut beyannamenin iptaline ve gerekirse yeni bir rejim için beyanda bulunmaya izin verebilir. Ancak, eşya gümrük muayenesi bekliyorsa, bu muayenenin sonuçları alınmadan beyannamenin iptali mümkün değildir.
- Kullanılamaz Hale Gelen Eşyanın İmhası veya Yurtdışına Çıkarılması: Eğer bir eşya tamamen kullanılamaz hale gelmişse, sahibinin talebi üzerine, bu eşyanın imha edilmesine veya gümrük bölgesi dışına çıkarılmasına izin verilebilir.
- Eşyanın Niteliklerindeki Değişikliklere İlişkin Kurallar: Eğer bir eşya, gümrük beyannamesi tescil edildikten sonra nitelik değiştirirse veya bozulursa, ithalat vergilerinde bir indirim yapılmaz. Ancak, eşya özellikle ilk madde olarak kullanılabilir hale gelirse veya kısmen hasar görürse, bu durumlarda özel işlemler uygulanabilir.
- Beyannamenin İptali ve Yönetmelik Kuralları: Genellikle, eşyanın tesliminden sonra beyannameler iptal edilemez. Ancak, yönetmelikte belirtilen bazı özel durumlar bu kuralın dışındadır.
- Beyannamenin İptalinin Cezai Sonuçları: Bir beyannamenin iptali, yürürlükteki cezai hükümlerin uygulanmasını engellemez. Yani, bir suç işlenmişse, beyannamenin iptali bu suçtan dolayı uygulanacak cezaları ortadan kaldırmaz.
- Gümrük İdaresinin Eşyanın Ayniyetini Tespit Etme Yükümlülüğü: Gümrük Kanunu’nun 68. maddesine göre, gümrük idareleri, eşyanın beyan edildiği gümrük rejiminin şartlarına uyulmasını sağlamak için gerekli önlemleri alırlar. Bu önlemler arasında etiketleme, mühürleme gibi ayniyet tespit yöntemleri bulunur. Ancak bu etiket veya mühürler, sadece beklenmeyen durumlar veya zorunlu haller dışında, yalnızca gümrük idarelerinin izniyle sökülebilir veya imha edilebilir.
Eğer imha edilen bir üründen artık veya atık malzeme çıkarsa, bu malzemeler serbest dolaşımda olmayan bir ürün için öngörülen bir işleme veya kullanıma tabi tutulur. Bu artık ve atıklar, gümrük statüleri belirlenene kadar veya değişene kadar, ya da serbest bölgeye girene kadar, ya da yine aynı kanunun başka maddeleri gereğince yeniden ihraç edilene kadar veya imha edilene kadar gümrük gözetimi altında kalır. Bu süre zarfında Kanunun 77. maddesinin ilk fıkrası geçerliliğini korur.
Eğer bir ürünün imhası söz konusu ise, bu durumun bildirilmesi ilgili kişi tarafından yazılı bir şekilde yapılmalı ve imzalanmalıdır.
Bu bildirim, gümrük idarelerinin imhayı denetleyebilmesi için yeterli zaman verecek şekilde yapılmalıdır.
Eğer söz konusu ürün için daha önce bir gümrük beyannamesi tescil edilmişse, gümrük idaresi bu beyanname üzerine imha ile ilgili notlar düşer ve beyannameyi Kanunun 64. maddesine uygun olarak iptal eder.
Gümrük görevlileri, ürünün imha işlemi sırasında orada bulunarak, imha sonucu ortaya çıkan artık veya atık malzemenin miktarını ve türünü kaydeder. Bu, mali yüklerin belirlenmesi ve gümrük tarafından onaylanmış başka bir işleme veya kullanıma geçiş için önemlidir. Bu bilgiler ya bir tutanakta kaydedilir ya da beyanname üzerinde belirtilir.
Serbest Bölgeye Konulmuş Olan Eşyanın İmhası
Bir serbest bölgede bulunan ve henüz serbest dolaşıma girmemiş olan mallar için bir dizi seçenek mevcuttur:
Bu mallar, 161. maddede belirtilen şartlar altında ve serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında serbest dolaşıma sokulabilir. Yani, belirli koşullar altında, bu mallar Türkiye pazarına resmi olarak ithal edilebilir. Özel bir izne gerek kalmadan, normal elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir. Yani, malların taşınması, depolanması gibi rutin işlemler özel bir izin gerektirmeden yapılabilir.Mallar, dahilde işleme rejimi altında işlenebilir. Bu, malların Türkiye içinde belirli işlemlerden geçirilmesine olanak tanır. Gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulabilir. Bu, malların gümrük denetimi altında belirli işlemlere tabi tutulabileceği anlamına gelir. Geçici ithalat rejimine tabi tutulabilir. Bu, malların belirli bir süre için Türkiye’ye ithal edilip, sonra tekrar ihraç edilmesine izin verir. 164. maddeye göre, mallar gümrüğe terk edilebilir. Yani, malların mülkiyeti gümrük idaresine devredilebilir. Mallar, ilgili kişinin gümrük idarelerine gerekli tüm bilgileri sağlaması koşuluyla imha edilebilir. Yani, belirli durumlarda ve gerekli bilgiler sağlandığında, mallar yok edilebilir.
Eşyanın (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen rejimlerden birine tabi tutulması durumunda, serbest bölgelerin işletilmesi ve gümrük gözetimi ile ilgili koşullar da dikkate alınarak, ilgili rejim için gerekli düzenlemeler yönetmelikle belirlenir. Yani, bu işlemler için özel kurallar ve düzenlemeler yönetmelikle tanımlanır.
Tarım politikası kapsamında normalde ihracata yönelik olan mallar sadece rutin elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir ve bu işlemler için özel bir izin gerekmez. Yani, bu tür mallar sadece standart taşıma ve depolama gibi işlemler için kullanılabilir ve bu işlemler için ek izin gerekmez.
