Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ve İş Modelleri
Dış ticaret, ülkelerin ekonomik büyümesinde ve küresel rekabet gücünü artırmada kritik bir rol oynar. Özellikle küçük ve orta boy işletmelerin (KOBİ) ihracata yönelmelerini teşvik etmek ve global pazarda yer almalarını sağlamak için çeşitli örgütlenme modelleri geliştirilmiştir. Bu blog yazısında, Türkiye’de uygulanan Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ) modellerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Dış Ticaretin Tanımı ve Önemi
Dış ticaret, malların ve sermayenin ulusal sınırların ötesine geçerek ithalat ve ihracat şeklinde gerçekleşen bir akıştır. Ülkelerin ekonomik büyümelerini hızlandırmak, yerli üreticileri desteklemek ve global pazarda rekabet gücünü artırmak amacıyla dış ticaret büyük önem taşır. Dış ticaret, ülkelerin döviz rezervlerini artırır, yeni pazarlara erişim sağlar ve yerli üreticilerin büyümesine katkıda bulunur.
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTŞ)
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri, ihracatın geliştirilmesi amacıyla kurulan özel şirketlerdir. 1995 tarihli ve 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı’na göre, sermayelerinin en az 2 milyon TL’si ödenmiş ve bir önceki takvim yılında en az 100 milyon ABD doları değerinde fiili ihracat gerçekleştiren anonim şirketlere DTŞ statüsü verilir. DTŞ’ler, Türkiye’de dış satımların artırılması ve ekonominin büyümesi amacıyla hükümet politikasının bir aracı olarak önemli bir rol oynar.
DTŞ’nin Kuruluş Kriterleri
- Sermaye: En az 2 milyon TL ödenmiş sermaye.
- İhracat Hacmi: Bir önceki takvim yılında en az 100 milyon ABD doları değerinde fiili ihracat gerçekleştirme.
- Başvuru Süreci: Ticaret Bakanlığı’na başvuru yapılması ve tebliğde belirtilen başvuru formunun doldurulması gerekmektedir. DTŞ unvanı alan şirketler Resmi Gazete’de yayımlanır.
DTŞ’nin Sağladığı Avantajlar
- KDV İadesi ve Kolaylıklar: İmalatçı olmayan firmaların ihraç kaydıyla teslim yapmaları durumunda KDV tescil-terkin sisteminden faydalanabilirler. Sahte belge düzenlemediği raporlanmış ve son beş yıl içinde vergilerini düzenli ödemiş şirketler, %4 teminatla nakden iade alabilirler.
- Düşük Faizli Krediler: EXIMBANK tarafından sağlanan Dış Ticaret Şirketleri Kısa Vadeli İhracat Kredisi Programı’ndan yararlanırlar. Bu krediler, ihracatın finansmanında önemli bir destek sağlar.
- Gümrük Mevzuatındaki Kolaylıklar: Onaylanmış kişi statüsü almak için gerekli bazı belgeleri ibraz etmeleri gerekmez. Bu durum, DTŞ’lerin ihracat işlemlerini hızlandırır ve maliyetlerini düşürür.
Devlet Destekleri
- Fuar Katılım Destekleri: Yurt dışında düzenlenen fuar katılım bedellerinin %50’si devlet tarafından karşılanır. Fuarların Milli Katılım veya Türk İhraç Ürünleri Fuarı olması halinde bu destek 10.000 ABD Dolarını, Sektörel Türk İhraç Ürünleri Fuarı olması halinde ise 15.000 ABD Dolarını geçmez.
- Reklam ve Tanıtım Harcamaları: Yurt dışında yapılan reklam ve tanıtım harcamaları %60 ile %90 arasında değişen oranlarda desteklenir ve yıllık 250.000 ABD Dolarına kadar yardım sağlanır.
- Ofis ve Mağaza Kirası: Yurt dışında açılacak ofis, mağaza gibi yerlerin kira harcamalarına devlet katkıda bulunur. Bu destekler Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu tarafından karşılanmaktadır.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ)
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, aynı üretim dalında faaliyet gösteren KOBİ’lerin bir araya gelerek dünya pazarlarına açılmalarını sağlayan ihracat organizasyonlarıdır. SDŞ’ler, KOBİ’lerin ihracat yaparken karşılaştıkları üretim miktarının yetersizliği, ihracat finansmanındaki yetersizlik ve uluslararası pazarlar konusundaki bilgi eksikliği gibi sorunları çözmeyi hedefler.
SDŞ’nin Kuruluş Kriterleri
- İşçi Sayısı: 1-250 arasında çalışan istihdam eden işletmeler.
- Ortak Sayısı: Normal yörelerde en az 10 KOBİ, kalkınmada öncelikli yörelerde en az 5 KOBİ.
- Sermaye: Normal yörelerde en az 500 milyar TL sermaye, kalkınmada öncelikli yörelerde en az 250 milyar TL sermaye.
- Hukuki Statü: Anonim şirket statüsünde olmalıdır.
SDŞ’nin Fonksiyonları
- Pazarlama Fonksiyonu: SDŞ’ler, KOBİ’lerin ürünlerini uluslararası pazarlarda pazarlayarak sabit maliyetleri düşürür ve pazarlama faaliyetlerini daha etkin hale getirir. SDŞ’ler, yurtdışında daimi temsilcilikler kurarak doğrudan pazarlama faaliyetlerinde bulunurlar.
- Finansman Fonksiyonu: SDŞ’ler, KOBİ’lerin finansman ihtiyaçlarını uygun koşullarda kredi temin ederek karşılar. EXIMBANK ve diğer bankalardan daha uygun koşullarda kredi sağlarlar.
- İhracat İşlemleri Fonksiyonu: İhracatla ilgili tüm konuları (hammadde tedariki, nakliye, sigorta, gümrük işlemleri) kapsayarak maliyetleri azaltır. SDŞ’ler, bu işlemleri daha düşük maliyetle gerçekleştirmek için hizmet sunan şirketlerle anlaşmalar yapar veya kendi bünyelerinde ilgili hizmetleri sunar.
- Teknik Fonksiyonu: İlgili mevzuatlar ve standartlarla ilgili KOBİ’lere rehberlik eder. SDŞ’ler, yurtdışından gelen talepleri koordine ederek büyük hacimli siparişlerin karşılanmasında önemli bir rol oynar.
SDŞ’nin Sağladığı Avantajlar
- Büyük Siparişlerin Karşılanması: KOBİ’lerin büyük hacimli siparişleri karşılamasını sağlar.
- Eximbank Kredileri: Daha uygun koşullarda kredi imkanı sunar.
- KDV İadeleri: KDV iadelerinde kolaylıklar sağlar.
- Devlet Yardımları: Pazar araştırması, yurtdışı fuar katılımı, personel eğitimi ve AR-GE faaliyetlerinde devlet yardımlarından yararlanırlar.
SDŞ’den DTŞ’ye Dönüşüm
SDŞ’lerin belirli koşulları yerine getirmesi durumunda DTŞ statüsü kazanabilirler. Ödenmiş sermayesi en az 2 trilyon TL olan ve bir önceki takvim yılında en az 100 milyon ABD doları fiili ihracat gerçekleştiren şirketler, DTŞ statüsü için başvurabilirler.
DTŞ Statüsü Sağlayan Ek Olanaklar
- Devlet Yardımları: İhraç ürünlerinin tanıtılması, çeşitlendirilmesi, pazar paylarının artırılması ve yeni pazarlara girilmesi amacıyla devlet yardımlarından öncelikli olarak yararlanırlar.
- KDV İadesi Kolaylıkları: Gümrük beyannamesi teyidi aranmaksızın KDV iadesi alabilirler.
- Geniş İhracat İmkanları: Her türlü sektörden mal ihraç etme imkanı ve imalatçı vasfı aranmaksızın tedarikçi firmalara aracılık edebilirler.
Sonuç
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ), KOBİ’lerin global pazarda rekabet edebilirliğini artırmak ve ihracatlarını desteklemek amacıyla kurulmuş önemli modellerdir. Bu şirketler, sağladıkları finansman, pazarlama, teknik destek ve ihracat işlemleri kolaylıkları ile KOBİ’lerin ihracat sürecindeki engelleri aşmalarına yardımcı olur. Ayrıca, devletin sunduğu teşvikler ve destekler sayesinde, KOBİ’ler uluslararası pazarda daha etkin ve verimli bir şekilde faaliyet gösterebilirler. SDŞ’lerin DTŞ statüsüne geçiş yaparak daha fazla avantaj elde etmeleri de mümkün olup, bu dönüşüm KOBİ’lerin daha geniş ihracat olanaklarına kavuşmasını sağlar. Bu modeller, ihracatın artırılması ve ekonominin büyümesi için kritik öneme sahiptir.
SDŞ’ler, KOBİ’lerin ihracat işlemlerini tek elden yürütmeleri sayesinde sabit maliyetlerin azalmasında önemli bir rol oynar. Örneğin, KOBİ’ler kendileri ihracat yaptıklarında tüm ihracat giderlerini karşılamak zorunda kalırken, SDŞ’ler bu giderlerin azaltılmasını sağlar. Ayrıca, Eximbank kredileri, devlet yardımları ve KDV iadesi gibi avantajlar sayesinde finansal yükleri hafifler.
DTŞ’ler ise, daha büyük sermaye ve ihracat hacmi gereksinimleri ile KOBİ’lerin daha geniş imkanlara kavuşmasını sağlar. DTŞ statüsü, şirketlerin global pazarda daha rekabetçi olmalarına olanak tanır. Devlet yardımları, düşük faizli krediler ve gümrük mevzuatındaki kolaylıklar, DTŞ’lerin ihracat süreçlerini daha etkin bir şekilde yönetmelerine yardımcı olur.
Sonuç olarak, hem SDŞ hem de DTŞ modelleri, Türkiye’nin ihracatını artırmak ve KOBİ’lerin uluslararası pazarlarda daha rekabetçi hale gelmesini sağlamak için önemli araçlardır. Bu modellerin etkin kullanımı, ülke ekonomisinin büyümesine ve global ticaretteki yerinin güçlenmesine katkıda bulunur.
