Gümrük İdarelerinde Kullanılan Belgeler: Menşe Şahadetnamesi
Menşe Şahadetnamesi, bir üründen bahsederken, ürünün üzerinde işlemler yapılarak değiştirildiği veya o ülkenin kaynaklarından elde edildiği için, o ülkenin menşeli olduğunu gösteren bir belgedir. Bu belge, gümrük işlemleri sırasında çok önemlidir çünkü bir ülkenin ticaret anlaşmaları ve kotalarına göre ürünlerin nereden geldiğinin belirlenmesi gerekmektedir.
Bu belgeler, genellikle ihracat yapan şirketler veya onların yetkilendirdiği kişiler tarafından hazırlanır. Bunlar, şirketin bağlı olduğu Ticaret ve Sanayi Odası tarafından ve bazen, özellikle Arap ve Afrika ülkeleri için, ithalatçı ülkenin konsoloslukları tarafından da onaylanır (vize edilir).
Bir ülke topraklarından çıkarılan madenler, üretilen tarım ürünleri, o ülkede doğan ve yetişen canlı hayvanlar ile bunlardan elde edilen ürünler, o ülkede tutulan veya avlanan av hayvanları ile balıklar, o ülke bandırasını taşıyan ve oraya kayıtlı veya tescilli gemilerle çıkarılan balık ve diğer ürünler ile bu ürünlerden bu fabrika gemilerde elde edilen eşya, karasuları dışındaki denizlerin dibinden ya da toprak altından, münhasır işletme hakkına sahip olarak o ülke tarafından çıkarılan maddeler, imal işleminden veya kullanım kalıntılarından elde edilen artıklar, yukarıda sayılan eşyadan ya da hangi aşamada olursa olsun bunların türevlerinden elde edilen tüm eşya, anılan ülke menşeli sayılır.
Bir ürün, başka bir ülkede işlenerek veya değiştirilerek o ülkenin menşeli sayılabilmesi için, bu işlemler sonucunda ürünün değerinin yüzde yüz artması, gümrük tarife pozisyonlarının değişmesi veya ürüne önemli bir işçilik ve işlem uygulanması gereklidir. Bu kural, 01.08.1972 tarihinde yürürlüğe giren 1615 Numaralı Gümrük Kanunu’nda belirtilmiştir.
5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun 56. maddesinin (y) fıkrasına göre, menşe şahadetnamelerinin, dolaşım belge ve sertifikalarının basımı, dağıtımı ve bunlarla ilgili uygulamalar Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yürütülmektedir.
Menşe Şahadetnamesi Çeşitleri
Bir ürünün hangi ülkenin üretimi olduğunun tespiti, o ürünün alımı ve satımı yapılan iki ülke arasındaki ticari ilişkilerde uygulanan menşe kurallarına göre yapılır. Bu kurallar iki ana kategoriye ayrılır:
a) Tercihli Menşe Kuralları
b) Tercihli Olmayan Menşe Kuralları
a) Tercihli Olmayan Menşe
Ürünlerin menşei, yani kökeni, eğer ithalatçı ve ihracatçı ülkeler arasında özel bir ticaret anlaşması bulunmuyorsa, her ülkenin kendi ulusal mevzuatındaki menşe kurallarına göre belirlenir. İşte bu durumda söz konusu olan menşe, “tercihli olmayan menşe” olarak adlandırılır.
Gümrük yasaları çerçevesinde, birden fazla ülkede üretilen malların menşei tespiti yapılırken, ilk olarak bu malların tekstil ürünü mü yoksa tekstil dışı bir ürün mü olduğu belirlenir. Ardından, gümrük mevzuatında yer alan ilgili menşe kuralları incelenir.
Tercihsiz menşe kuralları, bir ülkenin dış ticaret politikasının temelini oluşturur ve bu politikanın etkili bir şekilde uygulanmasını sağlar. Bunlar ayrıca, farklı gümrük tarifeleri veya tarife dışı önlemler nedeniyle ticaretin normal akışının değişmesini engelleme açısından da önemlidir. Bu kurallar, ticaretin düzgün işleyişini korumak için gereklidir.
Tercihli Olmayan Menşe Şahadetnamesinin Kullanımı
Menşe Şahadetnamesi, tarife avantajı sağlamayan durumlarda özel bir fayda sunmaz. Bununla birlikte, gümrük idareleri için tarife miktarını saptamak ve istatistiksel verileri toplamak amacıyla Menşe Şahadetnamesinin alınması zorunludur. Ürünün menşei, ödenecek vergi miktarının hesaplanmasına katkıda bulunacaktır. Eğer tercihli olmayan Menşe Şahadetnamesine ihtiyacınız varsa, bu belgeyi Türkiye Sanayi ve Ticaret Odaları Birliği’nin resmi internet sitesi üzerinden online olarak talep edebilirsiniz.
b) Tercihli Menşe
Tercihli Menşe Şahadetnamesi, bazı ürünlerin ithalat veya ihracatında uygulanan vergilerin azaltılması ya da tamamen kaldırılması anlamına gelir. Bu, mallar için tercihli bir tarife uygulandığında gerçekleşir. Bu belge, genellikle iki ya da daha fazla ülke arasındaki ticaret anlaşmalarında öngörülen belirli indirimler veya muafiyetler için gereklidir ve EUR.1 Dolaşım Sertifikası olarak da tanınır.
Her ülkenin Menşe Belgesi talep etme zorunluluğu olmayabilir. Ancak, menşe belgesi gerektiren ülkelerle ticaret yaparken bu belgenin temin edilmesi gerekebilir. Bu, Serbest Ticaret Anlaşmaları, Avrupa Birliği ile AKÇT Ürünleri Ticareti, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi, Avrupa Birliği ile Tarım Ürünleri Ticareti gibi çeşitli düzenlemelerle sağlanır ve genellikle karşılıklı tavizler esasına dayanır.
Özel Menşe Şahadetnamesi (Form A) Nedir?
Sanayileşmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelerden sanayi ürünleri ithalatı yaparken, Form A adı verilen Özel Menşe Belgesi’nin kurallarını takip ederler. Bu, Genel Tercihler Sistemi kapsamında olan ülkeler için tasarlanmış çok taraflı bir belgedir. Form A, Özel Menşe Belgesi, aynı zamanda ithal edilen ürünün tercihli statüsünü belirten bir işlev görür. Bu belge, sanayileşmemiş ülkelerin sanayi mallarını daha avantajlı koşullar altında ihraç etmelerine olanak tanır.
Menşe Şahadetnamesinin Kullanım Amacı Nedir?
Uluslararası ticarette, ihracatçılar tarafından sunulması gereken önemli bir belge olan Menşe Sertifikası bulunur. Bu belge, bir ürünün hangi ülkede üretildiğine dair resmi bir kanıt sağlar. Aynı zamanda, ürünün detayları, varış yeri ve ihracat yapılan ülke hakkında bilgiler de içerir. Uluslararası ticaret anlaşmalarında sıkça gerekli olan Menşe Sertifikası, malların ithalat uygunluğunu ve vergilendirme oranlarını belirlemede kilit rol oynar. Örneğin, EUR.1 Dolaşım Sertifikası bulunan mallar, menşe kurallarına uygunluk açısından kabul edilir.
Ülkeler arasında ithal edilen ürünlerin gümrük vergileri, indirimler, kontenjanlar ve anti-damping önlemleri, Menşe Sertifikası aracılığıyla denetlenebilir. Gümrük yetkilileri, bu belgeyi inceleyerek ürünün menşei ülkeyle olan ticaret anlaşmasına dayalı vergi oranlarını doğrular.
Menşei, ürünün sevk edildiği yeri değil, aslında nerede üretildiğini gösterir. Eğer bir ürün birden fazla ülkede üretilmişse, üretim maliyetinin yarısından fazlası hangi ülkede gerçekleşmişse o ülke ürünün menşei olarak kabul edilir. İhracatçılar, ürünleri farklı ülkeler arasında taşımak için uluslararası ticaret kurallarına uygun şekilde Menşe Sertifikası almalıdır. Dış pazarlarda iş yapmayı planlayan ihracatçılar için bu belgeyi her mal transferinde edinmek büyük önem taşır.
Menşe Şahadetnamesi Nereden Nasıl Alınır?
Menşe Şahadetnamesi, alıcı taleplerini karşılamak veya uluslararası nakliye sırasında gümrük işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla, sanayi odaları tarafından verilebilen bir belgedir. Bu belgenin gerekliliğini anlamak için, malların nakliyesi öncesinde bir uluslararası taşımacılık firmasından danışmanlık alınması faydalı olabilir.
Her sevkiyat için sadece bir kez düzenlenen Menşe Şahadetnamesi, tekrar bir gönderi yapılacağında, ürün aynı olsa bile, yeniden alınmalıdır. Menşe Şahadetnamesinin alınması süreci, Türkiye Sanayi ve Odalar Birliği’nin resmi internet sitesi üzerinden ilgili oda bilgileri ile giriş yaparak başvuru yapma imkanı sunmaktadır.
Menşe Şahadetnamelerinin tercihli bir rejim içinde olması zorunlu değildir; fakat, ithalat sırasında uygulanacak vergilerin hesaplanmasında menşe ülkenin belirlenmesine katkı sağlar. Ayrıca, Menşe Şahadetnamesi sayesinde ticari ambargolar, anti damping önlemleri ve güvenlik tedbirleri gibi politik koşulların denetimi de mümkün hale gelir. Öte yandan, Tercihli Menşe Şahadetnamesi, ülkeler arası anlaşmalara dayalı olarak vergilerde azalma ya da muafiyet gibi avantajlar sunar.
Eğer iki ülke arasında Serbest Ticaret Anlaşması varsa, genellikle Tercihli Menşe Şahadetnamelerine ihtiyaç duyulur. Bu, ithalat vergileri ve harçlarında indirimler elde edileceği anlamına gelir. Menşe Şahadetnamesinin temini, ihracatçının sorumluluğundadır ve bu konuda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği yetkili makamdır.
Menşe Şahadetnamesi ve Geçerlilik Süresi
Gümrük mevzuatı kapsamında, Menşe Şahadetnamesi’nin geçerlilik süresinin gün bazında ifade edildiğinde, bu sürenin son günü mesai bitiminde sona ereceğini belirtebiliriz. Ancak, Menşe Şahadetnamesi’nin geçerlilik süresi hafta veya ay cinsinden de belirlenebilir. Bağlayıcı tarife bilgisinin geçerlilik süresi 6 yıl, bağlayıcı menşe bilgisinin geçerlilik süresi ise 3 yıldır. Ayrıca, Menşe Şahadetlerinin sonradan ibraz edilmesi durumunda, bu ibrazın beyanname tescil tarihinden itibaren 6 ay boyunca geçerli olduğunu hatırlatmak önemlidir.
İhracat ve İthalatta Menşe Şahadetnamesinin Önemi
Menşe Şahadetnamesi, uluslararası ticarette büyük bir öneme sahiptir ve birçok farklı amaç için kullanılır:
Gümrük Vergilerinin Belirlenmesi: Menşe Şahadetnamesi, bir ürünün hangi ülkeden geldiğini resmi olarak belgeleyerek, o ürünün ithalat sırasında uygulanacak gümrük vergilerinin hesaplanmasında kritik bir rol oynar. Bazı ülkeler, belirli ülkelerden gelen mallar için daha düşük gümrük vergileri uygulayabilir veya tamamen muafiyet tanıyabilir.
Ticaret Anlaşmaları ve Kotaların Uygulanması: Birçok ülke, belirli malların ithalatı ve ihracatı için kotalar ve özel ticaret anlaşmaları uygular. Menşe Şahadetnamesi, bu kotaların ve anlaşmaların doğru bir şekilde uygulanabilmesi için gerekli olan ürünün menşeini belirler.
Tercihli ve Tercihsiz Menşe Kuralları: Tercihli menşe, bazı ülkeler arasındaki ticaret anlaşmaları çerçevesinde vergi indirimleri veya muafiyetleri ifade eder. Tercihsiz menşe ise, özel bir ticaret anlaşması olmadan uygulanan standart gümrük kurallarını ifade eder. Her iki durumda da Menşe Şahadetnamesi, bu kuralların uygulanmasında temel bir belgedir.
Ürünlerin Otantikliğinin Kanıtlanması: Menşe Şahadetnamesi, bir ürünün gerçekten belirli bir ülkeden geldiğinin kanıtı olarak işlev görür. Bu, özellikle coğrafi işaretli ürünler ve belirli standartları karşılayan ürünler için önemlidir.
Politik ve Ekonomik Önlemlerin Uygulanması: Ticari ambargolar, anti-damping önlemleri ve güvenlik tedbirleri gibi politik koşulların denetimi Menşe Şahadetnamesi aracılığıyla yapılabilir. Bu, uluslararası politikaların ve yaptırımların etkili bir şekilde uygulanmasını sağlar.
İstatistiksel Veri Toplanması: Menşe Şahadetnamesi, gümrük idarelerinin ticaret istatistiklerini toplamasına ve analiz etmesine yardımcı olur. Bu veriler, ticaret politikalarının şekillendirilmesinde ve ekonomik analizlerde kullanılır.
İhracatçı ve İthalatçılar İçin Güvenlik: Bu belge, ihracatçıların ve ithalatçıların uluslararası ticaret kurallarına uygun hareket ettiklerini kanıtlar ve böylece her iki taraf için de bir güvenlik sağlar.
Sonuç olarak, Menşe Şahadetnamesi, uluslararası ticarette mal alışverişinin düzgün ve düzenli bir şekilde işlemesini sağlayan, vergilendirme, ticaret politikalarının uygulanması ve gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması açısından kritik bir belgedir.
Ticaret Bakanlığı İçin Tıklayınız.
